Limes fietsroute
Langs de noordgrens van het Romeinse Rijk
Route van Clemens Sweerman
De grens (Limes) strekte zich uit vanaf de Noordzee bij Katwijk, langs Rijn en Donau tot aan de Zwarte Zee. De fietsroute biedt je een gids om op aantrekkelijke en relatief gemakkelijke manier dwars door Europa te fietsen naar Oostenrijk, Hongarije en Roemenië. De resten van de verdedigingswerken (wallen, forten en wachttorens) zijn op veel plaatsen nog tastbaar aanwezig. De Limes van de lage landen in Nederland en Duitsland heeft de status van Unesco Werelderfgoed.
De route
De natuurlijke grenzen (Rijn en Donau) vormen een ideale routekeuze. Langs zoveel mogelijk rustige wegen kom je langs fraaie stadjes en veel bezienswaardigheden. De fietsroute volgt de (gebieden van) de Romeinse Limes.
De route bestaat uit 3 delen:
Voor diegenen die vooral in het Nederlandse deel van de Limes zijn geïnteresseerd is er een “Deel 0” gemaakt (Limes fietsroute Romeinenweek), een uitgave van alléén het traject van Katwijk tot Xanten.
Praktische informatie
Tot aan de Karpaten (Roemenië) is de route niet zwaar. Het Karpaten-traject is pittig, maar leidt langs veel beroemde zeer oude kloosters, die zelf hoog op bergpieken liggen.
- Kaartjes met de route
- Navigatietekst met indicatie van voorzieningen, deel 1 en 2 in beide richtingen beschreven, deel 3 alleen van west naar oost
- Informatie over zwaarte en wegkwaliteit
- Informatie over toeristische bezienswaardigheden en historische achtergrond van de Limes
- OvernachtingslijstenInformatie over vervoer
- VVV-adressen
Er is ook een app beschikbaar, waarin de belangrijkste informatie uit het routeboekje is opgenomen. Daarnaast is uiteraard gebruik gemaakt van de mogelijkheden tot extra functionaliteit die een app biedt. Uitgebreide informatie hierover is te vinden bij de Fietsvakantiewinkel-routeapp.
De routes voor deze app zijn ook in onze webwinkel aan te schaffen.
Trein
- In Duitsland kan men vanuit vrijwel alle grote steden aan de route de fiets tegen betaling meenemen in (inter)regionale treinen met een ruime wagon waar men zelf ook in plaatsneemt. De vertrekstaten melden bij de betreffende treinen een fietssymbooltje en op het vertrekperron staat handig aangegeven waar de fietswagon ongeveer halt houdt. Vervolgens zelf in- en uitladen met losgemaakte bagage. Zitplaats en fiets worden meestal samen gereserveerd. In 2023 in de zomermaanden vrijwel niet mogelijk!
- De grens over (met de fiets) kan niet met de hogesnelheidstreinen (ICE) tussen Amsterdam-Arnhem-Keulen. De fietser moet uitwijken naar de ‘Regionalexpress’ met een uurverbinding over Mönchen-Gladbach-Venlo, over Bad Bentheim-Oldenzaal-Amsterdam, of over Dusseldorf-Arnhem. In 2023 in de zomermaanden zal voor de fiets geen plaats zijn door extreme drukte op het Duitse spoor.
- Redelijk goede treinverbindingen vanaf Passau-Wenen op vrij. za. en zo., waarop de fiets meegenomen kan worden.
- Binnen Hongarije kan de fiets met de meeste treinen mee. Er bestaan fietsplaatsen in de trein waar de fiets aan het voorwiel moet opgehangen, maar een wielmaat groter dan 26 inch past daar niet in. De belangrijkste spoorverbinding loopt van Budapest Keleti Pu. (= ooststation!) naar Wenen waarop dagelijks enkele malen de fiets meegenomen kan worden (daarbuiten beslist de conducteur dit).
- In Roemenië neemt de ICE geen fietsen mee. De interlokale treinen wel, maar na toestemming van de conducteur. (Fietskaartjes bestaan niet.)
- Vanuit Wenen rijdt de NightJet nacht(slaap-)trein met fietsvervoer over Linz, Passau en Regensburg naar Düsseldorf of naar Hannover.
- ICE hogesnelheidstreinen van of naar Amsterdam nemen geen fietsen mee, tenzij klein uit elkaar genomen en verpakt in een hoes.
- Er worden flinke internationale kortingen gegeven, vooral als men met meerdere personen reist, en ook met een regio-dagkaart of een Schönes Wochenende Karte. In het weekeinde kan men in Duitsland, vooral met een groepje, een volle dag supergoedkoop reizen op een ‘Schönes Wochenende’ kaart van ca € 30,- mits men gebruik maakt van regionale treinen, dus met meer overstappen. Door te grote drukte uitgesloten om in de zomermaanden (jun-aug) met de fiets te reizen.
Fietsbussen
Langs deze route rijdt (deels) de Flixbus.
Boot
Een heel aparte manier om van Budapest naar Wenen te reizen gaat per draagvleugelboot over de Donau. In een halve dag raast men terug langs de stadjes van de heenweg, met een stop in Bratislava. Voor bagage boven 20 kg moet bijbetaald worden. Informeer vooraf steeds naar de nieuwe dienstregelingen met fietsvervoer, o.a. bij fiets-mee.nl en Fietsvakantiewinkel.
Fietstransport
Reizen met de fiets in de trein kent beperkingen, op internationale lijnen moet altijd een reservering gemaakt tenminste drie dagen te voren. De fiets kan van of naar de bestemming vervoerd via internationaal transport (TIR), bij mwsneltransport.nl
Deel 1:
- EuroVelo 15, Rijnroute: diverse plaatsen tussen Wijk bij Duurstede en Mainz
- Ring 1 (Moezel en Lahn): in Koblenz
- Ring 2 (Donau en Naab/Saale): in Regensburg
Deel 2:
- Ring 3: in Linz
- Ring 4: in Wenen
- Sultans Trail: diverse plaatsen tussen Wenen en Boedapest
- EuroVelo 6, Atlantische Oceaan naar Zwarte Zee: vanaf Regensburg tot Boedapest
- EuroVelo 13, IJzeren Gordijn: in Bratislava en in Szeged
- Szeged-Belgrado: in Szeged
Deel 3:
- EuroVelo 6, Atlantische Oceaan naar Zwarte Zee: in Constanta
Routeboekjes bestellen
- Limes fietsroute deel 1: Katwijk – Regensburg
- Limes fietsroute deel 2: Regensburg – Gyula
- Limes fietsroute deel 3: Roemenië – Zwarte Zee
- Limes fietsroute Romeinenweek: Katwijk – Xanten
Meer informatie
GPS-track downloaden
- GPS-bestand Limes fietsroute deel 1 – bijgewerkt maart 2023 (zip, 743 kB)
- GPS-bestand Limes fietsroute deel 2 – bijgewerkt juli 2023 (zip, 673 kB)
- GPS-bestand Limes fietsroute deel 3 – bijgewerkt maart 2023 (zip, 697 kB)
Route-App
Ook verkrijgbaar als Route-App
Aanvullingen en opmerkingen
Download aanvullingen
Deel 1
- 4e druk 2017 – aanvullingen bijgewerkt eind 2019 (pdf, 481 kB)
- 3e druk 2010 – aanvullingen bijgewerkt april 2017 (pdf, 48 kB)
Deel 2
- Van de 3e druk 2023 zijn nog geen aanvullingen.
- 2e druk 2009, bijdr. 2018 – aanvullingen bijgewerkt eind 2022 (pdf, 1.6 MB)
Deel 3
- Van de 3e druk 2023 zijn nog geen aanvullingen.
- Uitgave 2017 – aanvullingen bijgewerkt eind 2022 (pdf, 166 kB)
Laatste wijzigingen op de route
Deel deze route
Deel 1: Katwijk – Regensburg
In Nederland worden vele Romeinse fundamenten, schepen, gebruiksvoorwerpen en munten gevonden. De Katwijkse sluis is het eindpunt van een rivier met een rijke geschiedenis. Daar begint de Limes fietsroute, door het gebied van de Neder-Germaanse Limes. De rivier in Nederland vormde de natte grens (limes) met ook het achterland de noordelijke grens van het keizerrijk. In Duitsland liepen verdedigingswallen en wachttorens en die zijn in het landschap vaak nog zichtbaar. Een aantal Castella is met wachttorens gerestaureerd of gereconstrueerd. In beide landen passeer je steden met Romeinse oorsprong. Rijn, Main en enkele kleinere rivieren als Altmuhl bepalen het aantrekkelijke landschap en vormen een route die ook voor beginners goed te fietsen is. Wie ook langs de Obergermanisch-Raetischer wil fietsen of, de omgeving van Frankfurt wil mijden kiest voor de alternatieve route (met enig klimwerk) door de Taunus.
Deel 2: Regensburg – Gyula
Of je nu kiest voor dit deel als voortzetting van de tocht naar het oosten of als op zichzelf staande Donau-fietsroute: dit stuk naar de Hongaarse Puszta is eenvoudig te fietsen over kleine wegen en fietspaden. Een alternatieve route langs het Balatonmeer (in één richting beschreven) is wat heuvelachtiger.
Deel 3: Roemenië tot de Zwarte Zee
De hoofdroute doorkruist Transsylvanië, over de Draculapas naar de beroemde kloosters van de Bukovina en leidt door Moldavië naar de Romeinse havenstad Tomis, het huidige Constanta in de Donaudelta. Een routeverkorting die de kloosters niet aandoet, is in beide richtingen beschreven. De route heeft een totaal ander karakter dan deel 1 en 2. Met de bergketens van de Karpaten en enkele passen tot 1.250 meter, soms matig onderhouden wegen, beperkte en sobere voorzieningen, vereist dit deel een goede conditie. Roemenië is nog steeds een arm land met grote tegenstellingen en zonder luxe. De avontuurlijke fietser vindt echter uiteenlopende landschappen, een overwegend vriendelijke bevolking en een rijke -nog grotendeels authentieke- cultuur.
Fotoalbum
Ervaringen van fietsers
Heb je iets op te merken over een Europafietsers-route, bijv. foutjes in de route, een gesloten accommodatie, of juist een leuk adresje dat jij hebt gevonden? Stuur dan een Opmerking in.
Wil je graag vertellen waarom je deze route leuk vond, wil je anderen laten delen in wat je beleefde of wil je met ons een blog delen? Vul dan hieronder je ervaring in.
Heb je vragen over de route, dan kun je (als je donateur bent) beter je vraag stellen op het Forum, daar is het makkelijker om met anderen in contact te komen. Of je stuurt je vraag in via Contact - onderwerp Algemeen.
Deel jouw ervaring
Wij zijn zo juist terug gekomen van een fietsvakantie door Roemenië. We zijn begonnen in Budapest en het leuk ons leuk om de Limes voor een groot deel te volgen. Daarom hadden we ook het deel 3 van de fietsgids Limes aangeschaft. We wisten dat Hongarije saai zou zijn, dus daar ga ik niet over zeuren. Maar het overgrote deel van de route door Roemenie is ons zeer tegengevallen. In plaats van rustige wegen volgt de route bijna overal drukke wegen, waar vrachtwagen en kiepwagens het leven van de fietser vergallen. Met de hulp van Maps.me en OpenstreetMap wisten we nog regelmatig rustige varianten van de route te maken, waarbij we ons dus afvroegen waarom de auteur dit zelf niet heeft bedacht.
Wij hebben de variant gekozen via Lunca Ilvei en toen naar Bicaz. Wij waren de drukke route toen spuugzat. Ja, er zaten aardige stukjes tussen, maar bijna overal (dat moet echt gezegd worden), zijn de wegen veel en veel te druk om aangenaam te kunnen fietsen. Het helpt ook niet dat je heel regelmatige door eindeloze lintbebouwing moet fietsen. Natuurlijk voelt de route daardoor vaak niet aan.
Ik ben me er van bewust dat ik misschien als een zeur klink. Maar ik heb ook het vermoeden dat de huidige extreme drukte iets is van de laatste jaren: Bijna overal zijn de wegen vernieuwd en de Roemenen zijn echt niet mee zo arm. Deze combinatie heeft geleid tot een explosie aan autobezit en vooral dus ook levensgevaarlijk vrachtverkeer.
Positieve noot: de Roemenen zijn hartelijke gastvrije mensen, het eten is goed, zo ook de vele betaalbare hotelletjes. Maar bespaar je deze ellende. Ga deze route niet fietsen. Er zijn veel mooiere en leukere plekken op de wereld om je schaarse fietstijd te besteden.
Op 15 juli 2022 zijn wij In Linz gestart op de Limes route. Het lag in de bedoeling om in Belgrado te eindigen. Dit betekent dat wij In Szeged zouden overstappen op de route naar Belgrado die in de toekomst deel zal gaan uitmaken van Eurovelo 11.
Het verlaten van Boedapest lukte ons niet op basis van de beschrijving van Clemens Sweerman. Met behulp van de Garmin en aanwijzingen van mensen die we tegenkwamen zijn we naar Halasztelek gekoerst, zodat we weer op de route zaten.
Verderop zijn we ook nog deels van de routebeschrijving afgeweken. Het fietsen in het zuidelijke deel van Hongarije viel ons heel erg tegen. Je komt door een ongelooflijk eentonig landschap en fietst over lange rechte autowegen. Binnenwegen hebben we zeker vermeden. Door de droogte zakken de fietsen tot over de velgen in het mulle zand.
Omdat we verwachtten dat het deel van de Servische route grotendeels hiermee vergelijkbaar zou zijn, hebben we besloten in Szeged onze fietsvakantie af te breken. Dit onder het adagium: We willen niet fietsen om het fietsen. Dan liever nog eens een aantal dagen in Nederland.
Al met al is onze “overall” conclusie dat we bepaald geen enerverende fietsvakantie hebben beleefd.
Kijk ook op Pindat onder: KlasNic
Leuke SVR-camping met riante slecht-weer voorziening (recreatie ruimte met kookgelegenheid) ten westen van Wijk bij Duurstede is Camping het Boomgaardje.
En aan de overkant van de weg is een automaat met zuivel, eieren, sap en aardappelen. Super handig.
We moesten even wennen toen we begonnen in Katwijk. Gaandeweg zijn we er achter gekomen dat Nederland Fietsland ook een Limes route heeft. Deze loopt via de Fietsknooppunten (ook te downloaden als gpx). Bij de knooppunten staat een onderbordje daarna kun je tot het volgende knooppunt de verwijsbordjes (met knooppunt nummer) volgen. Beide routes zijn een klein beetje anders dus dat is verwarrend als je het niet weet.
Wij fietsten vorig jaar naar Wenen. We vonden het een schitterende tocht.
Hier na te lezen: Op de fiets naar Wenen
In juli 2019 vanuit Budapest naar huis gefietst. Schitterende ervaring. Lees ons blog https://hanzie54.blogspot.com/ van 3 juli tot 31 juli
Tussen 15 Juli en 21 Oktober gefietst van Amsterdam naar Constanta via de Limes route en terug naar Boedapest via de Donau route. Als laatste een paar dagen ‘uitgerust’ in de Po Delta. Het was een genot om de route te fietsen en Europa langzaam te zien veranderen. Leuk was het om door zoveel verschillende landen te reizen. Hoewel vooral in Roemenië de automobilisten niet veel rekening houden met fietsers (ze kennen het verschijnsel vakantiefietsers niet) is het een mooi land om door heen te fietsen. Soms zijn de afstanden als je niet (wild) kampeert behoorlijk groot. Zie hieronder op Polarsteps een overzicht van hoe we gefietst zijn en wat we dagelijks tegengekomen zijn.
https://www.polarsteps.com/HaroldHulskers/1477363-all-the-way-to-the-black-sea
Harold Hulskers en Lanny van der Heijden
Wat een prachtig en positief verslag van Limes! We zijn van plan dit jaar deel 3 te gaan fietsen en dit verslag versterkt ons idee. een paar vragen:
Hebben jullie bewust niet gekampeerd? Pensions/hotels e.d. steeds gereserveerd?
Ook rot-honden tegengekomen i.pl.v. die lieve meelopers?
Hoe is de houding van de lokale bevolking t.a.v. vakantiefietsers? En beren gezien?
m.vr.gr.
Ad
In juni 2019 gefietst tot Rothenburg ob dem Tauber. Prachtige route met veel afwisseling, zelfs in het Ruhrgebied fiets je nog steeds door veel groen. Het eerste gedeelte staat de route vooral in het teken van de Romeinen, na Xanten werd dat steeds meer onzichtbaar, maar voor ons waren vooral mooie oude stadjes afgewisseld met niet saai wordende natuur het belangrijkste en aan die verwachting is volop voldaan.
De beschreven route is duidelijk, maar lezen en fietsen gaat op de best drukke fietspaden niet goed samen. Daarom hadden we dan ook de track gedownload. Die loopt echter erg achter op de routewijzigingen, waardoor toch het boekje leidend moet zijn. Vonden wij erg vervelend. Misschien een idee om ook de tracks te updaten met een nieuwe uitgave? Een oplossing bleek wel domweg de Duitse routebordjes te volgen, die kwamen verbazend identiek overeen met de Limesroute. Eerst de Rheinradweg, daarna de Mainzradweg. Kort stukje boekje gevolgd en daarna de route van het Liebliches Taubertal. Toen dat duidelijk werd hebben we het boekje vooral gebruikt als naslag voor overnachtingen en algemene omgevingsinformatie. Volgend jaar verder, we zijn benieuwd waar we dan uit gaan komen en hebben er nu al zin in!
Het eerste deel van deze route solo gefietst van Bunnik tot en met Regensburg, in twee etappes (Bunnik-Keulen september 2016 en Keulen Regensburg een jaar later).Leuke route met verrassend veel vrije fietspaden en goed berijdbare onverharde weggetjes. Ik heb het Taunus alternatief gekozen, om de grote steden Mainz en Frankfurt te ontwijken, en om uit te proberen hoe klimmen gaat op mijn ligfiets. Dat was pittiger dan ik dacht, maar te doen, nergens hoeven lopen. Het alternatief kostte meer tijd dan ik verwachtte, vanwege de vele onverharde weggetjes, waardoor afdalen ook langzaam ging. Wel erg mooi, en met de meest tastbare overblijfselen van de Limes. Ik heb de meeste tijd gekampeerd. Omdat het weer niet goed was (erg koud voor de tijd van het jaar), en buiig, waren sommige campings al min of meer gesloten, hou daar rekening mee! Slechts een keer heb ik overigens echt een alternatief hoeven zoeken). De camping in Detwang, bij Rothenburg, was gezellig, verder was ik de enige fietskampeerder, of zelfs de enige kampeerder, zonder veel aanspraak. Op de fietspaden langs de Main en Almuhl veel (oudere) Duitse dagjesfietsers met elektrische fietsen, verder rustig. Af en toe heb ik gekozen voor een alternatieve lokale route, die vaak overlappen, en soms net andere keuzes maken, langs een dorp, of , zoals in de Erf / Erfa Vallei vanaf Miltenberg een onverhard bosweggetje met veel korte klimmetjes in plaats van de (rustige) hoofdweg. Die waren te zien op mijn GPS (heb de open cycle map gebruikt)Voor een foto verslag zie mijn Album op Flickr.
Hallo Mark,
Mag ik vragen hoe je door de Taunus bent gereden?
Ik ga dit jaar ongeveer dezelfde route fietsen, maar ik wil liever ook Mainz en Frankfurt vermijden.
Groeten,
Tim
Op 20 augustus 2016 begonnen wij aan een in onze ogen groot fietsavontuur!
Drie studentes die net hun bachelor hadden afgerond en alvorens aan een master te beginnen toch nog graag even iets anders wilden doen. Fietsen naar de Zwarte zee, gewoon heel Europa door, van west naar oost, dat klonk ons geweldig in de oren.
Via het wereldfietsers forum wisten we goedkoop alle 3 de route boekjes, enigszins verouderd maar dat mocht de pret niet drukken, op de kop te tikken.
Eenmaal terug thuis kijken wij terug op een geweldig avontuur! De route is erg variërend; langs rivier, door bos, door de stad, over dijken, over een vlakte, door de heuvels en uiteindelijk langs de zee.
Vooraf lazen wij veel negatieve ervaringen van fietsers met fietsen in Roemenië, zodoende passeerden wij met enige angst maar ook voldoende optimisme de Hongaarse/Roemeense grens. We hadden ons voorgenomen dat als het echt onverantwoord was om daar te fietsen we dat ook gewoon moesten toegeven en een alternatief zouden bedenken. We geven eerlijk toe, het eerste stuk na de grens passage was druk met veel vracht verkeer, maar al snel werd dit beter, veel beter!
Uiteindelijk vonden wij het fietsen in Roemenië geweldig, en zijn wij van mening dat als je stopt bij de grens van dit prachtige en ongerepte land je juist het mooiste en meest avontuurlijke deel van de route aan je voorbij laat gaan.
In Roemenië hebben wij in tegenstelling tot de andere landen vrijwel elke nacht wild gekampeerd, ook een aantal keer bij mensen in huis mogen slapen omdat ze het onverantwoord vonden om ons buiten te laten slapen. De mensen zijn vriendelijk en erg gast vrij, wij hebben geen enkele negatieve ervaring gehad in dit land.
Eenmaal aangekomen in Constanta besloten wij ons avontuur nog niet ten einde te brengen en door te fietsen naar Bucharest om uiteindelijk vanuit daar met de trein terug te reizen naar Nederland.
Kortom; ga de uitdaging door de heuvels van Roemenië aan, er is daar zoveel moois om te zien en te ervaren!
Tijdens onze reis hebben wij via facebook een soort van blog bijgehouden, voor diegene die daar in geïnteresseerd zijn: http://www.facebook.com/adventurebybike
Heel erg bedankt voor jullie reisverslag. Wij willen dit jaar Limes route 3 gaan rijden en hebben er nu alleen nog maar meer zin in! 🙂